Limburgse stroop

IV. De stroopstokers van het SFPLS

Inleiding

Het Slow Food Presidium Limburgse Stroop, juridisch aangesloten bij de Stichting Slow Food Euregio Maas-Rijn, is officieel in 2010 gestart door de stroopstokers Coen Eggen, Roy Eussen, Hans Franssen en Mart Vandewall. Henk Hoogakker was en is coördinator/ voorzitter. Leo Eussen, Rik en Annemarie Steinschuld- Franssen en Magiel Vandewall zijn in 2019 lid geworden; later hebben Ger Graus en John Starmans zich bij het Presidium aangesloten.

De leden van het Presidium willen het traditionele, ambachtelijk stroopstoken en de goede smaak van het product behouden. In lijn hiermee is het afgeleide doel de oude hoogstamfruitrassen en boomgaarden te behouden en hun sociaal-maatschappelijke en agrarische rol in het cultuurlandschap te versterken.

Het Presidium is in mei 2007 begonnen, mede op initiatief van Slow Food Limburg, aan een productieprotocol voor het stoken van Limburgse Stroop. Hieraan voorafgaand was de Limburgse Stroop al in 1998 opgenomen in een inventarisatie naar traditionele streekproducten in Nederland en in 2004 opgenomen in de Ark van de Smaak van Slow Food Internationaal.

Het Presidium in 2019

Achterste rij v.l.n.r.:

  • Rik Steinschuld
  • Hans Franssen
  • Magiel Vandewall
  • Leo Eussen
  • Mart Vandewall
  • Coen Eggen

Voorste rij v.l.n.r.:

  • Henk Hoogakker
  • Annemarie Steinschuld-Franssen
  • Roy Eusssen

Het Presidium in 2023

V.l.n.r.:

  • Coen Eggen
  • Henk Hoogakker
  • Mart Vandewall
  • Leo Eussen
  • Roy Eussen
  • Rik Steinschuld
  • Hans Franssen
  • John Starmans
  • Ger Graus
  • Annemarie Steinschuld-Franssen

Eugène Wiertz en Magiel Vandewall ontbreken


De stokers:

Familie Vandewall

Midden jaren zeventig van de vorige eeuw komt Mart Vandewall via de wereldwijde milieu-activistische bewegingen in contact met de inspirerende praktische aanpak in Italië. Die beweging in Noord-Italië, met haar optimistische en praktische insteek, was voor Mart en Maria Vandewall een extra stimulans om hun biologisch teeltbedrijf in Eckelrade door te zetten. Ze verzamelden vanaf 1975 fruit van vervallen hoogstamgaarden en lieten dat in de Voerstreek, net over de grens, tot stroop verwerken door Aloïs Wiertz.

Enkele jaren eerder was Mart al in contact gekomen met Pierre Deckers, de laatste porsjer in Zuid Limburg. Pierre, die toen al op leeftijd was, heeft hem toen veel verteld over zijn ambacht. De praktijk van het stroopstoken heeft Mart eind jaren zeventig geleerd bij Aloïs Wiertz, gedurende een aantal stookseizoenen.

Familie Eussen

De voorgeschiedenis van het stroopstoken van de familie Eussen begint in 1902. Toen werd namelijk Leo’s oom, Pierre Deckers, geboren. Pierre was de oudste uit een gezin van acht kinderen. Hij trouwde met Maria Sijben, een zus van de moeder van Leo Eussen.
Pierre Deckers gaat vanaf 1915 (dat jaartal staat in de pers gegraveerd, die nu nog door Roy Eussen in gebruik is in Hombourg) meewerken in de (loon-) stroopstokerij om het grote
gezin te onderhouden. Pierres vader was vierde-generatie stroopstoker. Hij bezat een koperen ketel waarin 400kg fruit paste en bijbehorende pers. Omdat Pierre zijn vader mee ging helpen, werden een extra koperen ketel en een pers aangeschaft, die nu nog steeds door Roy Eussen worden gebruikt.
Rond 1975 verkoopt Pierre Deckers de ketel en pers van zijn vader aan Coen Eggen en gaat hij op kleinere schaal verder met een andere ketel. In 1979, Pierre is dan inmiddels 77 jaar, kondigt hij aan te gaan stoppen. Hij is op dat moment de laatste loonstroopstoker van Limburg. Leo Eussen, die het zonde vond dat het oude ambacht verloren dreigde te gaan, ging toen twee jaar bij zijn oom in de leer. 

In 1981 sluit Pierre definitief de schuurpoort. De installatie van Pierre Deckers wordt naar Wijlre verhuisd, waar Leo Eussen als huisstoker vanaf 1980 ruim 20 jaar stroop maakt. Leo’s zoon Roy begint als klein manneke met het vuur op te stoken en leert al doende de kneepjes van het vak. 

Rond 1995 bouwt Leo af en neemt Roy de werkzaamheden over om in 2003 te verhuizen naar Hombourg. Hier stookt Roy nog steeds op traditionele en ambachtelijke wijze met twee ketels van begin september tot medio november. 

Het stroopstoken maakt deel uit van de toeristische onderneming van Roy en Josseline Eussen: het landgoed Molen van Medael en Hombourgeois, een schitterende combinatie van materieel en immaterieel erfgoed. 

Meer weten? 

https://hombourgeois.eu/nl/

https://hombourgeois.eu/nl/groepsactiviteiten/stroop-maken

https://molenvanmedael.eu/nl/


https://molenvanmedael.eu/ , https://hombourgeois.eu/ en
https://hombourgeois.eu/groepsactiviteiten/stroop-maken/

Familie Franssen- Kerckhoffs en Steinschuld-Franssen

De motivatie voor Hans en Julienne Franssen om te beginnen met stroop stoken op de Koulen in Klimmen heeft twee achtergronden:

  • De achtergrond van Hans en zijn vrouw Julienne, beiden stammend uit boerengezinnen: bij Julienne een fruitteeltbedrijf in Bemelen, in het geval van Hans een authentiek gemengd bedrijf, met koeien, akkers, kippen, varkens en (hoogstam-) fruit.
  • Een fysieke uitlaatklep als tegenwicht voor de meer regelende taken in Hans’ werkzaamheden bij DSM.

Coen Eggen en de Vereniging Ambachshoes

Toen vanaf de late jaren zestig de interesse in vakwerkbouw toenam, bleek de kennis over dit historische bouwprincipe vrijwel afwezig te zijn. Dat had tot gevolg dat er toen meer kapot is gemaakt dan gerestaureerd, ook bij rijksmonumenten. Een aantal mensen, dat bezig was met restauraties van vakwerkhuizen, bouwde zo zelf een hoop expertise op. Zij besloten in 1974 tot de oprichting van de Vereniging Ambachshoes, vereniging tot behoud van het oude ambacht.

In het begin was er vooral aandacht voor bouwambachten. Coen Eggen, die sinds 1976 voorzitter is, werkt daarnaast ook al jaren mee aan een Woordenboek van Limburgse Dialecten. In zijn zoektocht naar oorspronkelijke woorden, kwam Koen uit bij oude ambachten, die dreigden te verdwijnen. De bevragingen van oude vaklieden leidde o.m. naar Pierre Deckers in Banholt, die de laatste nog actieve stroopstoker van Limburg bleek te zijn. Dat was de reden voor Coen Eggen om bij hem in 1974 actief in de leer te gaan.

  • De Vereniging Ambachshoes had in de tussentijd ook besloten een proefproject op te zetten in de vorm van het met oude technieken herbouwen van enkele vakwerkschuurtjes. Tegelijkertijd was duidelijk dat Deckers er echt mee ging stoppen, waardoor een zinnig, te behouden ambacht verloren leek te gaan. Pierre Deckers was bereid een van zijn twee installaties over te doen. De volgende stap was het combineren van de herbouw van de twee schuurtjes met een stroopstokerij: de logische combinatie van materieel en immaterieel erfgoed!

    In 1982 werd begonnen met het saneren van de twee verworven houtskeletten en werden in Honthem die twee gebouwtjes gecombineerd tot een heuse stroopstokerij. In 1986 stookten leden van het Ambachtshoes daar de eerste stroop. Sindsdien stoken ze daar elk jaar met een kleine, maar bijzondere en smaakvolle opbrengst met één ketel.

    Eén probleem is in al die jaren wel steeds nijpender geworden en dat is het vinden van voldoende onbespoten hoogstamfruit. Veel fruitweiden worden opgekocht door boeren die aan uitbreiding toe zijn en daarvoor kale grond nodig hebben. Zo zijn de laatste jaren enkele belangrijke fruitweiden verloren gegaan. Link naar verslag bijeenkomst

Ger Graus en zijn Sjoaperie ‘Het Heilige Vuur’ Ohé en Laak

In 1997 nam Ger Graus een perceel grond van zijn ouders over, wat nu boomgaard is. Ger heeft er in samenwerking met het toenmalige IKL en de gemeente Maasgouw een boomgaard gerealiseerd met een heel assortiment van oude rassen hoogstamfruit. Na enkele jaren van vormsnoei en onderhoud begon in 2001 fruit aan te komen waar hij kleine hoeveelheden sap en confituur van maakte.
Het fruit haalt Ger hoofdzakelijk uit eigen boomgaard die hij beplant heeft met oude rassen uit de streek (Grondsvelder Klumpke, Thorner Rennette, Sevenumer Striepke, Goudrenette, Groninger Kroon, Bremlay Seatling, Ossekop, Conference, Gieser Wildeman, st.-Remy etc.) Ook uit de directe omgeving haalt hij onbespoten fruit Zijn boomgaard heeft hij ingericht zoals in de jaren vijftig met bijenkasten, amfibiepoel, uilenkast, een heuse bakoven en een sjroapes waar de stroop in het najaar wordt gemaakt. Verder lopen er enkele koeien en paarden maar die zijn van kunststof; helaas.
In de tussentijd ging Ger op excursie bij de stroopstoker Mart Vandewall met het PGL (Pomologisch Genootschap Limburg) en het lampje begon te branden.
Samen met de groep van fruitverwerking van het PGL ging hij aan de slag en verzamelde fruit waar ze stroop van probeerden te maken. En met wisselend succes lukte het ook nog.
Dat bracht Ger op het idee om er een vervolg aan te geven en hij begon in 2002 met grote ketels (150kg) thuis stroop te stoken.
Na contact met stroopstokers van de oude garde praten kwam Ger op nieuwe ideeën en ging hij zijn assortiment vergroten; bijv. met stoofperen en kweeperen. Dat sloeg aan bij zijn klanten. In 2009 begon Ger met fruit naar evenementen te gaan, waar hij demonstraties stroopstoken gaf en zijn producten aan de man bracht.
In 2012 had Ger reeds 5 verschillende stropen op het programma: appel, appel/peer, peer (90%), stoofpeer (90%) en appel/peer met kweepeer. Toen kregen zijn activiteiten ook de naam ‘De Sjroaperie’ en kwam een trots uithangboord voor zijn huis.
In 2014 is Ger gevraagd om stroop te stoken op loonbasis door boomgaardeigenaren uit de buurt, zelfs met partijen van 100 kg fruit. 
In 2016 begon hij met het opbouwen van een ouderwetse stroopstokerij met een ondergrondse kachel (vuurput), koperen ketel en een houten pers. Achter zijn eigen werkplaats (houtwerking).
In 2018 breidde hij het assortiment verder uit tot 8 varianten, waaronder de stroop met een Japans knipoogje: de Nashipeer-stroop, zoet met en bittere nasmaak en de vlierbesstroop, een
confituur- achtige stroop.
2019-2020 heeft hij geprobeerd de stroop wat meer op de kaart te zetten, op zijn manier door her en der rondleidingen, lezingen en proeverijen te geven. Hij was en is een echte ambassadeur van het ambacht stroopstoken.
2021 kwam hij in contact met het SFPLS-strooppresidium, Zijn grote betrokkenheid bij het fruit, de ouderwetse, maar toch nog steeds actuele boomgaard blijkt uit het grootse gedicht dat hij maakte over zijn boomgaard: ‘Het gebed van de boomgaard’.
In 2022 heeft een biologische kaasmakerij een jonge kaas ontwikkeld die acht weken gerijpt is met zijn stroop (appel/peren). Het is een smaakvol kaasje om heerlijk van te pikken.
Ger Graus blijft heel actief bezig met ons ambacht stroopstoken en alles wat daarmee samenhangt!

John Starmans

Link naar de website van Zorgboerderij Weustenrade van John: https://www.zorgboeren.nl/zorgboerderijen/zorgproject-boerderij-en-heemkundemuseum-schimmert

Stroopstokerij Wiertz

Link naar de website van stroopstokerij Wiertz in Sint- Pietersvoeren: https://www.stroopstokerijwiertz.be/